Hội thảo Khoa học Quốc gia: Kinh tế Việt Nam 2015 “Khơi nguồn động lực tăng trưởng trong bối cảnh mới của hội nhập”

Sáng ngày 16/01/2015, Hội thảo Khoa học Quốc gia với chủ đề “Kinh tế Việt Nam 2015: Khơi nguồn động lực tăng trưởng trong bối cảnh mới của hội nhập” đã diễn ra tại Phòng hội thảo G2N10 – trường Đại học Kinh tế Quốc dân. Hội thảo do trường Đại học Kinh tế Quốc dân phối hợp với Ban Kinh tế Trung ương và Ủy ban Kinh tế của Quốc hội tổ chức. Điều hành hội thảo do: TS. Nguyễn Xuân Cường, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó trưởng ban Kinh tế Trung ương Đảng; TS. Mai Xuân Hùng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội; GS.TS Trần Thọ Đạt, Hiệu trưởng, Bí thư Đảng ủy trường Đại học Kinh tế quốc dân. Tham gia Hội thảo có hơn 120 đại biểu từ Ban Kinh tế Trung ương, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, Quỹ Tiền tệ Thế giới (IMF), các Bộ, Ban, Ngành liên quan, các tập đoàn, chuyên gia, nhà nghiên cứu trong lĩnh vực kinh tế – xã hội tham gia.

Đoàn chủ tịch điều hành Hội thảo

Phát biểu khai mạc Hội thảo, TS. Nguyễn Xuân Cường, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó trưởng ban Kinh tế Trung ương đã đánh giá một cách khái quát những thành tựu, tồn tại trong điều hành kinh tế vĩ mô cũng như những kết quả đạt được về kinh tế – xã hội năm 2014. Trong năm qua, kinh tế đã tăng trưởng vượt kế hoạch trong khi vẫn tiếp tục duy trì được ổn định kinh tế vĩ mô, lạm phát được kiềm chế, tỷ giá duy trì ổn định. Tuy nhiên, nền kinh tế nước ta vẫn tiềm ẩn những rủi ro về tính bền vữngcủa sự phục hồi và những tổn thương khi có sự biến động của kinh tế thế giới. Những giải pháp có tính chiến lược, dài hạn chưa thực sự có tác động rõ nét như: vấn đề về chất lượng và cơ cấu nguồn nhân lực, vấn đề phát triển và ứng dụng khoa học công nghệ, vấn đề về cải cách thể chế kinh tế… “Năm 2015 là năm bản lề để chuẩn bị cho kỳ kế hoạch kinh tế – xã hội giai đoạn 2016-2020 và cũng là năm Việt Nam kỳ vọng tham gia nhiều Hiệp định thương mại quan trọng, có ảnh hưởng lớn tới sự phát triển kinh tế của đất nước. Do đó, Hội thảo này phải chỉ ra được những rào cản chính đối với sự tăng trưởng bền vững của nền Kinh tế Việt Nam, đánh giá những cơ hội và thách thức từ quá trình hội nhập quốc tế của Việt Nam năm 2015, từ đó đưa ra những dự báo về phát triển kinh tế Việt Nam năm 2015. Đặc biệt, thông qua Hội thảo này phải khuyến nghị những chính sách nhằm khơi thông các động lực tăng trưởng của Việt Nam, hướng tới sự phát triển hiệu quả và bền vững”, TS. Nguyễn Xuân Cường nhấn mạnh.

TS. Nguyễn Xuân Cường – Ủy viên Trung ương Đảng, Phó trưởng ban Kinh tế Trung ương phát biểu khai mạc Hội thảo.

Bàn về thực trạng kinh tế 2014, PGS.TS Phạm Hồng Chương – Phó Hiệu trưởng trường Đại học Kinh tế Quốc Dân đánh giá ổn định kinh tế vĩ mô là thành tựu quan trọng nhất của kinh tế Việt Nam 2014. Lạm phát giảm, CPI năm 2014 chỉ tăng 1,84%, hệ thống ngân hàng ổn định hơn giảm gánh nặng cho chi phí ngân sách nhà nước và nợ công, bước đầu thoát khỏi vòng xoáy lạm phát – tỷ giá – lãi suất. Tuy nhiên, Phó Hiệu trưởng trường Kinh tế Quốc dân cho rằng: “Đối với tính bền vững của ổn định nền kinh tế vĩ mô, chúng ta mới giải quyết được phần ngọn và là phần dễ nhất”. Kinh tế Việt Nam 2014 vẫn bộc lộ những nguy cơ tiềm ẩn, đó là: nợ công và thâm hụt ngân sách cao; tốc độ cải cách quá chậm; sự bất ổn của kinh tế thế giới diễn ra mạnh mẽ; sự phụ thuộc vào Trung Quốc ngày càng lớn… Dù vậy, trong bối cảnh kinh tế thế giới phục hồi mạnh mẽ hơn vào năm 2015 thì triển vọng kinh tế của Việt Nam cũng được kỳ vọng sáng lạn hơn. Các tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế (Fitch, Moody’s) đều lần lượt nâng bậc xếp hạng tín nhiệm quốc gia của Việt Nam trong năm 2014 và cùng chung nhận định “Triển vọng dài hạn ở mức ổn định”. Tăng trưởng kinh tế Việt Nam năm 2015 dự đoán sẽ ở trong khoảng 6- 6,2%. Theo PGS.TS Phạm Hồng Chương: “Tiếp tục ổn định kinh tế vĩ mô là ưu tiên hàng đầu của năm 2015. Tăng trưởng kinh tế là mục tiêu và động lực của các doanh nghiệp và trách nhiệm của Chính phủ là tạo ra một môi trường kinh tế vĩ mô ổn định hơn, minh bạch hơn”.

Theo nghiên cứu trong tham luận của các tác giả tham dự Hội thảo, cơ hội của Việt Nam từ hội nhập quốc tế năm 2015 tập trung vào các vấn đề: tăng trưởng xuất khẩu và có một cơ cấu thương mại theo thị trường cân bằng hơn; dễ dàng tiếp cận nguồn lực cho sản xuất; tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu; tạo động lực để khối các doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh, cải thiện chất lượng hàng hóa, dịch vụ; tạo điều kiện tốt để hoàn thiện thể chế kinh tế và cải cách hành chính quốc gia; thu hút được dòng FDI với giá trị lớn hơn và công nghệ cao hơn. Bên cạnh đó, hội nhập quốc tế cũng mang đến cho Việt Nam nhiều thách thức lớn: cạnh tranh gay gắt trên thị trường nội địa và thị trường khu vực, quốc tế về hàng hóa, dịch vụ, đầu tư, tài chính và lao động; nguy cơ bị thâu tóm đối với các doanh nghiệp nội địa; giảm nguồn thu ngân sách từ thuế nhập khẩu, tăng chi phí cải cách hành chính của Chính phủ và các chi phí của doanh nghiệp; tác động tiêu cực từ việc mở cửa thị trường mua sắm công; ảnh hưởng và sức ép từ Trung Quốc…

Tổng hợp từ một nghiên cứu về năng suất lao động trình bày tại hội thảo, GS.TS Trần Thọ Đạt, Hiệu trưởng trường ĐH Kinh tế Quốc dân cho rằng: “Tăng năng suất lao động nội bộ ngành đang là con đường tăng trưởng năng suất cơ bản trong nền kinh tế hiện nay”.

Theo GS.TS Trần Thọ Đạt, trong quá trình hội nhập, cạnh tranh gia tăng sẽ thúc đẩy các nguồn lực của nền kinh tế dịch chuyển theo hướng sử dụng hiệu quả hơn và hiệu quả phân bổ cao hơn. Tuy nhiên, sự gia tăng năng suất tổng thể của nền kinh tế không chỉ phụ thuộc vào sự tái phân bổ nguồn lực giữa các ngành mà điều quan trọng và cơ bản hơn là phụ thuộc vào những gì đang diễn ra trong nội bộ các ngành.

GS.TS Trần Thọ Đạt – Hiệu trưởng Trường Đại học KTQD phát biểu.

Trong giai đoạn tới, dường như Việt Nam không thể tiếp tục nâng cao tỷ trọng đóng góp của tăng trưởng năng suất lao động cho tăng trưởng kinh tế nhờ dịch chuyển từ nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ như trước đây. Với biên độ tăng trưởng năng suất lao động của các ngành và nền kinh tế chỉ dao động trong ngưỡng 4% như trong những năm gần đây, Việt Nam khó có thể tránh được “bẫy thu nhập trung bình” trong tương lai gần, thậm chí có thể còn bị tụt hậu xa hơn nữa so với các quốc gia trong khu vực.

GS.TS Trần Thọ Đạt đề xuất, để tiếp tục đạt được mức tăng trưởng cao hơn, Việt Nam cần dựa vào các nhân tố khởi nguồn tăng trưởng mới thay thế cho sự hụt hơi của những động lực tăng trưởng cốt lõi trước đây. Việc thành lập Quỹ Đổi mới công nghệ Quốc gia vừa rồi cũng thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc tập trung các nỗ lực nhằm nâng cao năng suất lao động, đổi mới mô hình tăng trưởng theo hướng lấy hoạt động đổi mới sáng tạo làm nền tảng.

Bên cạnh những tham luận được trình bày trực tiếp trong Hội thảo, 73 bài viết của các chuyên gia và nhà nghiên cứu đã được đăng trên kỷ yếu của Hội thảo, tập trung vào 5 nội dung chính: thực trạng kinh tế Việt Nam năm 2014 và triển vọng năm 2015; thách thức và cơ hội trong bối cảnh mới của hội nhập; nâng cao hiệu quả các chính sách vĩ mô; tăng cường thu hút vốn đầu tư nước ngoài; phát triển nguồn nhân lực, ứng dụng khoa học công nghệ.

TS. Mai Xuân Hùng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội phát biểu bế mạc Hội thảo

Phát biểu bế mạc Hội thảo, TS. Mai Xuân Hùng – Phó chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đánh giá cao các nghiên cứu, kiến nghị của các chuyên gia nhà nghiên cứu đóng góp trong Hội thảo và tin tưởng vào sự phát triển kinh tế – xã hội của đất nước trên con đường hội nhập rộng mở phía trước. Một lần nữa, Hội thảo khoa học quốc gia đã khẳng định tầm vóc và vị thế của trường Đại học Kinh tế quốc dân trong hoạt động tư vấn và phản biện chính sách phát triển kinh tế của đất nước.