Thưa ông, đại dịch Covid-19 đã cho thấy những mặt
mạnh của chính quyềncơ sở, nhưng cũng làm bộc lộ những bất cập, hạn
chế. Theo ông, những bất cập, hạn chế đó là gì?

Một trong những nhân tố góp phần thành công trong phòng, chống dịch
là chính quyền cơ sở đã nêu cao tinh thần trách nhiệm, sát sao, gần gũi
với nhân dân nên huy động được sự tham gia vào cuộc của đông đảo người
dân trong phát hiện, truy vết, khoanh vùng dịch, giám sát cách ly. Các
biện pháp thực thi phòng, chống dịch còn mới mẻ, chưa thành các quy định
cụ thể trong các thủ tục hành chính, chưa có các công cụ pháp lý bắt
buộc, song nó đáp ứng đúng những yêu cầu thực tế, phù hợp lợi ích của số
đông nên được người dân đồng tình, ủng hộ chung tay cùng chính quyền
thực hiện.

Tuy nhiên, bên cạnh thành công từ sự năng động, sáng tạo thu phục
lòng dân, chúng ta cũng thấy hành động của chính quyền cơ sở bộc lộ
những hạn chế bất cập trong ứng phó phòng, chống dịch một cách máy móc,
xơ cứng, sợ trách nhiệm.

Một số địa phương áp dụng máy móc tỉnh cách ly với tỉnh, đã lập các
chốt ngăn cản các dòng lưu thông hàng hóa trên các trục đường quốc lộ đi
qua địa phận của tỉnh mình, không cần biết việc ngăn chặn như thế sẽ
gây hậu quả nghiêm trọng thế nào đến đứt gãy chuỗi cung ứng, ảnh hưởng
đến đời sống người dân, đến tiêu thụ sản phẩm hàng hóa có thể làm phá
sản hàng loạt doanh nghiệp, nông sản thu hoạch chất đống phải đổ bỏ,
cuốn trôi công sức, tiền của bao người nông dân. Cấp chính quyền có
trách nhiệm và dám chịu trách nhiệm phải biết phân luồng giao thông, tạo
các trục đường thông suốt không dừng đỗ tùy tiện, tạo các điểm dừng đỗ
trung chuyển hàng hóa có kiểm soát để hàng hóa vẫn được lưu thông bình
thường, kiểm soát được dịch do không để tự do tiếp xúc. Việc này không
có quy định trong quy trình quản lý phòng chống dịch, nhưng nó đòi hỏi
các cấp chính quyền phải năng động, sáng tạo để tìm ra giải pháp hành
động phù hợp, đáp ứng yêu cầu thực tiễn nhằm đạt đến mục tiêu kép vừa
phòng chống dịch an toàn vừa ổn định phát triển kinh tế.

Trong việc thực thi các biện pháp kiểm soát người dân chấp hành các
biện pháp cách ly xã hội cũng có nhiều câu chuyện thể hiện sự máy móc
của cán bộ và các cấp chính quyền cơ sở. Chẳng hạn, khi có chỉ đạo lập
các chốt kiểm soát người ra đường thì từng phường, từng quận đồng loạt
dựng rào chắn trên các trục đường chính đi qua địa bàn mình để kiểm tra
giấy đi đường không cần biết sự ùn tắc tập trung đông người tại các điểm
kiểm soát sẽ là nguy cơ lây nhiễm cao, không cần biết một người di
chuyển trên một trục đườngqua địa bàn của nhiều quận sẽ phải dừng lại
nhiều lần tại các trạm kiểm soát của từng quận, quận nào cũng chỉ cần
biết thực hiện đúng trách nhiệm của mình.

Tình trạng thực thi công vụ rập khuôn máy móc như trên còn khá phổ
biến trong thực thi công vụ thường ngày với thói quen hành xử của nhiều
cán bộ trong bộ máy quản lý nhà nước, cứ vin vào các quy định để xử lý,
không cần biết có phù hợp thực tế hay không. Đó là căn bệnh kinh niên
làm cho nhiều cán bộ trở nên vô cảm, sợ trách nhiệm, không dám chủ động
sáng tạo ra các quyết định đáp ứng các yêu cầu tức thời của thực tiễn.

Trong bề bộn khó khăn của công tác chống dịch, tại cuộc họp trực
tuyến giữa Chính phủ và các địa phương mới đây, Thủ tướng Phạm Minh
Chính đã nhấn mạnh cần tăng cường phân cấp, phân quyền, cá thể hóa trách
nhiệm triệt để, sát thực tế hơn nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo
của từng cấp, từng ngành. Ông đánh giá thế nào về chủ trương này? 

Chủ trương này rất đúng và cần thiết, để tránh được tình trạng bất
cập bấy lâu nay như thủ tục hành chính cứ bị kéo dài, bị đùn đẩy trách
nhiệm, bộ phận này đẩy cho bộ phận khác, cấp dưới đẩy cho cấp trên. Việc
phân cấp, phân quyền có nghĩa là giao trách nhiệm đi đôi với quyền hạn
quyết định giải quyết các công việc thuộc thẩm quyền. Khi được giao
quyền sẽ không còn đùn đẩy được trách nhiệm đi đâu, và khi không hoàn
thành nhiệm vụ sẽ quy trách nhiệm rõ ràng, cụ thể. Cho nên, việc phân
cấp, phân quyền, gắn trách nhiệm, đánh giá rõ kết quả hoạt động của mỗi
một cá nhân, tổ chức, cơ quan sẽ làm thay đổi phương thức quản lý,
khuyến khích thúc đẩy những người cán bộ phụ trách phải dám làm, dám
chịu trách nhiệm, khuyến khích sự năng động, sáng tạo, xóa bỏ dần sự ỷ
lại, trông chờ vào cấp trên, dựa vào các quy định, quy chế để trốn tránh
không thực hiện những yêu cầu đặt ra của cuộc sống.

Khi đã được phân cấp phụ trách công việc cụ thể và trao quyền quyết
định, người quản lý phải tìm ra phương thức hành động hữu hiệu nhất để
hoàn thành nhiệm vụ, thậm chí có thể vượt qua các khuôn khổ lối mòn sẵn
có. Đó là cơ sở để thúc đẩy hành động của những người dám nghĩ, dám làm,
dám đổi mới sáng tạo để lấy kết quả, hiệu quả công việc và sự đáp ứng
yêu cầu thực tiễn làm mục tiêu hành động. Do vậy, đi đôi với phân cấp,
phân quyền phải đồng thời đổi mới cơ chế quản lý, thay tiêu chuẩn đánh
giá dựa vào sự tuân thủ chấp hành sang dựa vào kết quả và hiệu quả đầu
ra, sự chấp nhận của thực tế và có cơ chế bảo vệ những người dám nghĩ,
dám làm, năng động đổi mới sáng tạo.

Mới đây, trên phát biểu trên diễn đàn Quốc hội, ông cho rằng nếu
đột phá thể chế bằng việc thay đổi hoàn toàn phương thức quản lý, chuyển
đổi số toàn bộ thông tin và quy trình quản lý sẽ biến những điều không
thể thành có thể. Điều này càng có ý nghĩa trong bối cảnh đại dịch đang
diễn biến phức tạp, khiến cho phương thức quản lý truyền thống gặp nhiều
khó khăn. Xin ông phân tích sâu hơn về ý tưởng này?

Ứng dụng các thành tựu của cách mạng công nghiệp 4.0 và chuyển đổi số
quốc gia đã giúp chúng ta thích ứng nhanh với những điều buộc phải thay
đổi do đại dịch và chính đại dịch cũng là nhân tố thúc đẩy nhanh hơn
quá trình chuyển đổi số. Thực hiện cách ly xã hội, không tập trung đông
người để phòng, chống dịch nhưng nhiều hoạt động kinh tế xã hội vẫn diễn
ra gần như bình thường chính là nhờ vào chuyển đổi số.

Rõ ràng nhờ chuyển đổi số mà những trở ngại tưởng như không thể vượt
qua do đại dịch không cho phép tiếp xúc trực tiếp vẫn được diễn ra một
cách bình thường. Giá trị mang lại của chuyển đổi số trong quản lý không
chỉ là phép thay thế thông thường giữa các phương thức trực tiếp bằng
gián tiếp thông qua online mà còn tạo ra những bước cải cách đột phá về
thể chế.

Chuyển đổi số trong giải quyết các thủ tục hành chính sẽ xóa bỏ tệ
nhũng nhiễu, hạch sách, cửa quyền của bộ máy quản lý vì tất cả thông tin
phải công khai, minh bạch, phải chuẩn hóa theo các quy định, người quản
lý không thể cố tình che đậy thông tin, hướng dẫn mập mờ, tìm cách hạch
sách gây khó người dân và doanh nghiệp như khi tiếp xúc trực tiếp.

Chuyển đổi số trong các hoạt động của nền kinh tế, số hóa các quan hệ
kinh doanh của doanh nghiệp, các cơ chế chính sách trong quản lý tài
chính và tiếp cận các tài sản và nguồn lực đầu tư công sẽ được công khai
minh bạch, tạo lập môi trường đầu tư, kinh doanh tự do lành mạnh, các
dòng lưu chuyển tiền tệ được công khai minh bạch sẽ ngăn chặn tệ nạn
tham nhũng thất thoát tài sản nhà nước.

Việc thay đổi sang phương thức quản lý dựa trên nền tảng số hóa các
đối tượng và quan hệ quản lý sẽ cho phép hình thành và phát triển nhiều
hình thức hoạt động mới ra đời, nếu cứ duy trì các phương thức quản lý
truyền thống thì các hoạt động mới xuất hiện sẽ không thể quản lý được
và dễ chuyển sang ngăn cấm.

Công tác dự báo đối với dịch Covid-19 được đánh giá là rất quan
trọng nhưng cũng cực kỳ khó khăn. Theo ông, một khi chưa thể đưa radự
báo chính xác về diễn biến của đại dịch, thì điều cần làm lúc này là gì?

Dự báo đối với dịch bệnh là cực kỳ khó khăn không chỉ đối với nước ta
mà cả thế giới, đặc biệt với đại dịch đang diễn biến rất phức tạp, khó
lường. Chúng ta chưa thể dự báo được những diễn biến tiếp theo của dịch
như thế nào, nhưng có thể đưa ra kịch bản ứng phó phù hợp. Chúng ta vẫn
phải thực hiện song hành mục tiêu kép vừa chống dịch, vừa duy trì phát
triển kinh tế.

Đến nay dịch đã phủ kín toàn cầu, nhiều nước đã mở cửa trở lại bình
thường hóa sống chung với dịch, thì chúng ta cũng phải nhanh chóng thay
đổi chiến lược chống dịch từ chỗ be bờ, khoanh vùng ngăn chặn để tuyệt
đối không có dịch sang đẩy mạnh chiến lược vaccine phòng dịch, áp dụng
triệt để 5K để hạn chế lây nhiễm, tăng cường chăm sóc chữa trị cho người
bệnh; duy trì các hoạt động sản xuất, kinh doanh song hành với các biện
pháp phòng chống dịch, chỉ nên đóng cửa có chọn lọc các hoạt động dịch
vụ không thiết yếu có nguy cơ lây lan cao.

Thưa ông, muốn sống chung với dịch, tư duy “chống dịch như chống giặc” có mềm hóa được không?

Theo tôi, quan niệm “chống dịch như chống giặc” là đòi hỏi chúng ta
phải có các quyết sách nhanh chóng, tức thời, cương quyết ngăn chặn
không được phép chần chừ, do dự buông xuôi, không dám quyết đoán. Chúng
ta có thể chấp nhận chung sống với dịch với các công cụ phòng tránh để
giảm thiểu thiệt hại chứ không thể đóng cửa, phong tỏa, cách ly mãi. Do
vậy, sự mềm hóa trong tinh thần “chống dịch như chống giặc” là phải chấp
nhận tìm các giải pháp để sống chung với dịch một cách an toàn, phải
kết hợp giữa các biện pháp phòng, chống dịch với việc tiếp tục duy trì
các hoạt động kinh tế để thực hiện tốt mục tiêu kép.

Xin trân trọng cảm ông!