(Thị trường)
–
Chuyên gia khuyến nghị để khắc phục những đứt
gãy chuỗi cung ứng cần khắc phục ngay những “đứt gãy” trong tư duy,
chính sách đầu tư phát triển.

LTS: Bên cạnh việc chỉ ra 5 nguyên nhân trực tiếp
làm đứt gãy chuỗi cung ứng, GS Đặng Đình Đào – nguyên Viện trưởng Viện
Nghiên cứu Kinh tế và Phát triển, Trường ĐH KTQD cho rằng còn nhiều
nguyên nhân khác. Qua đó, ông cũng đưa ra nhiều khuyến nghị chính sách
nhằm hạn chế đứt gãy chuỗi cung ứng từ góc độ logictics. Báo Đất Việt
xin đăng tải bài viết của ông về vấn đề này.

Nông sản ùn ứ, không tiêu thụ được do bị đứt gãy chuỗi tiêu thụ

Nguyên nhân làm đứt gãy chuỗi cung ứng hiện nay        
Ngoài
nguyên nhân trực tiếp do đại dịch Covid-19 phải giãn cách và phong tỏa
xã hội, đóng băng nhiều khu vực kinh tế đã làm đứt gãy chuỗi cung ứng,
còn có nhiều nguyên nhân khác như:

Trước hết, từ sản
xuất, phân phối, lưu thông đến tiêu dùng luôn cần phải được quan tâm
đồng bộ trong suốt cả chuỗi cung ứng nhằm phát triển bền vững trong mọi
tìnhhuống thì hình như chúng ta quá thiên về khuyến khích thu hút đầu
tư phát triển sản xuất, mở rộng theo quy mô, theo số lượng…trong khi
phân phối, lưu thông và tiêu dùng – khâu logistics cho sản xuất, nâng
cao giá trị hàng hóa lại chưa được quan tâm đúng mức.

Điều này
làm cho chi phí cao, thị trường gần 100 triệu dân rất nhiều phân khúc
còn bị bỏ ngõ, cầu tiêu dùng trong nước một thời gian dài bị bỏ ngõ,
hàng tốt và chất lượng chỉ để dành xuất khẩu,thị trường nội để cho hàng
bên kia biên giới phẩm cấp thấp tràn lan, vào tận từng ngõ ngách !gây
khó khăn cho các doanh nghiệp nội trong tiêu thụ sản phẩm… Sự “Đứt gãy”
giữa sản xuất và logistics diễn ra ngay từ khâu hoạch định chiến lược,
quy hoạch, kế hoạch, chính sách phát triển ở hầu như các ngành và các
địa phương.

Thứ hai, trong xây dựng và mở rộng các tuyến
quốc lộ, đường cao tốc và các hành lang kinh tế, ta chưa quan tâm đúng
mức đến việc xây dựng hạ tầng kết nối (hạ tầng logistics-trung tâm
logistics, KCN logistics…) để kết hợp các phương thức vận tải nhằm
nâng cao hiệu quả trong khai thác các hành lang kinh tế, các công trình
và phát triển logistics.

Sự
có mặt của các trung tâm logistics trên các hành lang kinh tế được quy
hoạch, xây dựng bài bản, đúng vị trí có khả năng kết nối sẽ giảm được
tai nạn giao thông, tránh được hiện tượng xe dừng nghỉ ngay bên lề đường
quốc lộ, trên cao tốc hoặc người dân tự phá rào ban đêm để phục vụ xe
khách, xe tải trên các tuyến cao tốc hay trải chiếu ăn trưa ngay bên lề
đường dừng nghỉ khẩn cấp… Đồng thời, giúp xóa bỏ các điểm dừng nghỉ “tự
phát” ,”cưởng bức” gây mất mỹ quan giao thông, đô thị, mất an toàn giao
thông, an toàn thực phẩm và xa hơn là tiết kiệm được rất lớn chi phí
ngân sách đầu tư cho đền bù mỗi lần mở rộng hay cải tạo các tuyến quốc
lộ…

Thứ ba, tại các tỉnh, thành phố lớn trong cả nước,
việc xây dựng hàng loạt khu chung cư, khu đô thị đang phát triển mạnh
thời gian qua, nhất là khi hễ có một doanh nghiệp, công ty hay cơ quan
chuyển ra ngoại thành hoặc khi thực hiện chủ trương “đổi đất lấy cơ sở
hạ tầng” … nhưng lại không hề tính đến một cách tổng thể khâu hậu cần(
logistics) về hạ tầng giao thông, hạ tầng thoát nước, hệ thống trường
học và cả khu vui chơi giải trí cho cư dân… Điều này đã dẫn đến nhiều
bất cập trong phát triển bền vững, tình trạng ùn tắc,tai nạn giao thông,
ngập nước… ngày càng nghiêm trọng ở nhiều địa phương, thành phố hiện
nay.

Thứ tư, vận tải là hoạt động logistics có vai trò
đặt biệt quan trọng trong thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững, Việt
Nam với nhiều lợi thế về phương tiện vận tải như đường biển, đường sắt,
đường bộ, đường hàng không, đường ống và cả phương tiện vận tải điện tử
nhưng thời gian qua giường như chúng ta quá chú trọng vào các chính sách
phát triển và đầu tư cho đường bộ, làm các BOT, đua nhau làm cảng biển,
đường cao tốc, sân bay… Nhưng lại thiếu đầu tư xây dựng hệ thống đường
gom, đường kết nối đồng bộ, thiếu quan tâm phát triển đường sắt quốc
gia,đường sắt kết nối các cảng biển quốc tế, đường thủy và đặc biêt là
xây dựng các trung tâm logistics để phát triển vận tải đa phương thức,
xây dựng các khu công nghiệp logistics hậu cần cho sản xuất. Điều này
làm cẳn trở tiêu thụ sản phẩm, xuất nhập khẩu của các địa phương và
doanh nghiệp…làm đứt gãy chuỗi cung ứng khi có thiên tai và dịch bênh
xảy ra như đại dịch Covid-19.

Thứ năm, môi trường
logistics bao gồm các yếu tố thể chế pháp luật logistics, cơ sở hạ tầng
logistics, phát triển hệ thống các doanh nghiệp logistics có sức cạnh
tranh cao và hệ thống các doanh nghiệp sử dụng dịch vụ logistics… thúc
đẩy các ngành dịch vụ cơ sở hạ tầng phát triển nhằm hậu cần cho tăng
trưởng bền vững kinh tế Việt Nam trong hội nhập chưa được quan tâm đúng
mức cùng với cải thiện môi trường kinh doanh ở nước ta. 

Hệ quả
là xây dựng đường cao tốc, các tuyến quốc lộ nâng cấp, mở rộng nhưng lại
không quy hoạch xây dựng các trung tâm logistics, các đường kết nối với
hệ thống đường gom và với các phương tiện vận tải khác,thiếu đầu tư xây
dựng hệ thống công nghiệp chế biến hiện đại và bảo quản sau thu hoạch,
phương tiện vận chuyển, kho tàng quá lạc hậu, thiếu kho lạnh bảo quản
sâu hàng hóa, cảng lại thiếu đường vào, chỉ sử dụng một loại phương tiện
vận tải là ô tô, do các cảng không kết nối với đường sắt, làm chi phí
logistics Việt Nam cao hơn nhiều so với các nước…
 
Khuyến nghị chính sách logistics nhằm hạn chế đứt gãy chuỗi cung ứng
Về
giải pháp trước mắt để khắc phục những “đứt gãy” ngay trong tư duy,
chính sách đầu tư phát triển mà làm đứt gãy chuỗi cung ứng:

Đầu tiên,
cần phải có tư duy logistics ngay trong khâu hoạch định, thực thi chiến
lược phòng chống dịch Covid-19 nhằm bảo đảm đầy đủ, đồng bộ và kịp thời
các yếu tố vật chất và con người cho phòng chóng dịch covid-19. Không
nên coi logistics chỉ là dịch vụ vận tải hay dịch vụ giao nhận đơn thuần
mà cần được hiểu rộng hơn nhiều như là một khoa học tổ và quản lý, một
nghệ thuật, vừa là một ngành dịch vụ cơ sở hạ tầng bảo đảm cho phát
triển bền vững và phòng chóng dịch thành công. Chiến lược phòng chống
dịch Covid-19 phải đi kèm chiến lược hậu cần-logistics

Tiếp đến, Chính
phủ và các Bộ ngành cần rà soát để bổ sung kịp thời các chính sách phát
triển logistics, trực tiếp hậu cần cho sản xuất –tiêu thụ và phòng
chóng dịch hiện nay trong bối cảnh chuỗi cung ứng bị đứt gãy. Cần có
chính sách quyết liệt nhằm huy động toàn bộ CSHT logistics cho phát
triển triển sản xuất và phòng chống dịch hiệu quả như vận tải hàng hóa
đường sắt Bắc –Nam, đường thủy, đường biển mà lâu nay chưa được khai
thác hiệu quả, huy động mọi lực lượng của dự trữ Quốc gia đóng tại các
khu vực tham gia vào các hoạt động cung ứng hàng hóa, phòng chóng dịch ở
các địa phương Đông Nam bộ và Tây Nam bộ, bao gồm cả hoạt động hỗ trợ
tiêu thụ và dự trữ đối với các sản phẩm trong vùng.

Vấn đề nữa, tập
trung ưu tiên các chính sách kết nối lưu thông hàng hóa trong bối cảnh
chuỗi cung ứng bị đứt gãy do Covid-19 trong vùng, từ thông tin, nhu cầu,
hạ tầng kết nối liên vùng và tổ chức, quản lý khoa học luồng hàng hóa
vận chuyển phục vụ phòng chóng dịch, bảo đảm hoạt động tiêu thụ và XNK
hàng hóa không bị đứt gãy do phải phòng chóng dịch ở các địa phương gây
ra bởi luồng xanh,luồng đỏ….

Và, đẩy nhanh việc miễn
dịch cộng đồng đối với nguồn nhân sự logistics trong khu vực và nền kinh
tế quốc dân, bằng việc thúc đẩy nhanh hơn tiêm Vacxin đủ liều cho nhóm
lao động này. Vì vậy, tăng cường nguồn nhân lực logistics và có chính
sách khuyến khích kịp thời làrất cần thiết hiện nay từ đội ngũ vận
chuyển, kho hàng, bán hàng, giao hàng…

Về giải pháp lâu dài hơn để khắc phục tình trạng đứt gãy chuỗi cung ứng:

Chính
phủ và các bộ cần hoàn thiện thể chế, pháp luật logistics nhằm tạo cơ
sở pháp lý thuận lợi cho các hoạt động logistics trên thị trường trong
mọi tình huống;

Đổi mới toàn diện hệ thống dự trữ Quốc gia để nâng
cao hơn nữa vai trò, sứ mệnh, công cụ dự trữ quốc gia trong hệ thống
logistics trước những biến động khó lường;

Đầu tư phát triển cơ
sở hạ tầng logistics (bao gồm các khu công nghiệp logistics, trung tâm
logistics, cụm logistics…) đồng bộ, hiện đại, tiến tới xây dựng thị
trường bất động logistics Việt Nam;

Bổ
sung và hoàn thiện chính sách phát triển doanh nghiệp logistics thông
qua xây dựng và thực thi cơ chế, chính sách khuyến khích phát triển đa
dạng các loại hình doanh nghiệp này với tất cả các loại hình vận tải;

Có
chính sách ưu đãi các doanh nghiệp đầu tư hiện đại hóa các phương tiện
vận tải, nhất là các phương tiện vận tải đường bộ (ô tô), đường sắt,
đường thủy vốn đã quá lạc hậu;

Ưu tiên thực hiện dự án đường sắt
đôi tốc độ cao Bắc –Nam và tuyến đường sắt kết nối với vùng đồng Bằng
Sông Cửu long, xây dựng các trung tâm logistics trên các hành lang kinh
tế Quốc lộ 1A, đường HCM ,đường cao tốc…, đẩy nhanh kết nối đường sắt
quốc gia với các cảng biển quốc tế ,các hành lang kinh tế qua các cửa
khẩu quốc tế với các nước Trung Quốc, Lào Campuchia, …), tiếp đến là xây
dựng các khu công nghiệp logistics, cụm logistics trên địa bàn cả nước
để kết nối các địa phương, các vùng kinh tế nhằm thực hiện hiệu quả
liên kết kinh tế, khai thác hiệu quả các tuyến hành lang kinh tế trên
địa bàn, thúc đẩy lưu thông hàng hóa trong mọi tình huống…; Cần cải
thiện  môi trường logistics từ cơ chế, chính sách, cơ sở hạ tầng
logistics, hệ thống các doanh nghiệp logistics và thị trường đến doanh
nghiệp sử dụng dịch vụ logistics bảo đảm tính bền vững của chuỗi cung
ứng trong bối cảnh đại dịch và thiên tai.

• GS Đặng Đình Đào – nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Phát triển, Trường ĐH KTQD

Nguồn tin: Tri thức và cuộc sống