Đây là mộtsố nội dung chính trong Báo cáo Đánh giá kinh
tế Việt Nam thường niên 2021 của Trường Đại học Kinh tế quốc dân. Chúng
tôi đã phỏng vấn Phó giáo sư, Tiến sĩ Tô Trung Thành, Trưởng phòng Phòng
Quản lý khoa học Trường Đại học Kinh tế quốc dân về vấn đề này.

Nhận diện rủi ro thị trường tài chính

Phóng viên: Thưa ông, vì sao nhóm nghiên cứu
chọn nội dung “Ổn định kinh tế vĩ mô và lành mạnh tài chính” là chủ đề
cho báo cáo Đánh giá kinh tế thường viên Việt Nam năm 2021?

Phó giáo sư, Tiến sĩ Tô Trung Thành: Những bất ổn
trong khu vực tài chính đã manh nha từ cuối năm 2020, khi hoạt động sản
xuất kinh doanh gặp khó khăn vì đại dịch khiến dòng tiền đầu tư có xu
hướng chảy mạnh vào các thị trường tài sản. Năm 2021, tình hình sản xuất
kinh doanh còn khó khăn hơn do ảnh hưởng nặng nề của biến chủng Delta,
dòng tiền nhàn rỗi đổ vào các kênh đầu cơ tiếp tục tăng lên, gây những
rủi ro, bất ổn trong hệ thống tài chính.

Những khó khăn do tác động của đại dịch Covid-19 ban đầu ảnh hưởng
đến khu vực kinh tế thực nhưng hiện nay đã lây nhiễm ở mức độ cao sang
khu vực tài chính tiền tệ. Vì vậy, nhóm nghiên cứu lựa chọn chủ đề “Ổn
định kinh tế vĩ mô và lành mạnh tài chính trong bối cảnh đại dịch
Covid-19” nhằm tổng kết toàn diện kinh tế Việt Nam năm 2021, đánh giá
thực trạng và cảnh báo những nguy cơ bất ổn vĩ mô, bấtổn tài chính. Từ
đó đề xuất, khuyến nghị những chính sách trong điều hành kinh tế năm
2022 và những năm tiếp theo, hướng đến phục hồi và phát triển kinh tế
bền vững.

Phóng viên: Những bất ổn trên thị trường chứng
khoán, trái phiếu doanh nghiệp hiện nay sẽ ảnh hưởng thế nào đến thành
quả giữ ổn định kinh tế vĩ mô mà Việt Nam đã duy trì được trong nhiều
năm qua, đặc biệt là trong hai năm chống chịu với đại dịch Covid-19?

Phó giáo sư, Tiến sĩ Tô Trung Thành: Bất ổn kinh tế
vĩ mô và bất ổn tài chính xuất phát từ những rủi ro tại bốn khu vực
chính của nền kinh tế, gồm khu vực kinh tế thực, khu vực kinh tế đối
ngoại, khu vực tài chính ngân sách và khu vực tài chính tiền tệ. Bốn khu
vực này có tương tác với nhau, trong đó, khu vực tài chính tiền tệ đang
chịu rủi ro chéo của tất cả các khu vực kinh tế.

Về rủi ro bất ổn tại khu vực tài chính tiền tệ, mối quan tâm lớn nhất
hiện nay là thị trường nợ. Thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam,
tính tỷ lệ trên GDP không lớn so quốc gia khác nhưng lại có rủi ro vì
40% trái phiếu phát hành là của doanh nghiệp bất động sản. Không chỉ quy
mô phát hành tăng cao, lãi suất trái phiếu doanh nghiệp bất động sản
cũng ở mức cao nhất, lên đến 12-13%/năm.

Gần 30% trái phiếu doanh nghiệp bất động sản không có tài sản bảo
đảm, hoặc bảo đảm bằng cổ phiếu nên chất lượng tài sản bảo đảm kém, mức
độ rủi ro lớn. 80% giá trị trái phiếu phát hành thuộcvề doanh nghiệp
chưa niêm yết. Do đó, khả năng tiếp cận thông tin, tính minh bạch của
doanh nghiệp rất hạn chế, mập mờ thông tin trong sử dụng dòng tiền, như
trường hợp của Tân Hoàng Minh, dẫn đến đẩy rủi ro cho người mua. Hiện
Việt Nam cũng thiếu vắng thông tin xếp hạng tín nhiệm trên thị trường
phát hành nợ.

Những rủi ro nói trên của thị trường trái phiếu doanh nghiệp có nguy
cơ lây chéo cho ngân hàng và công ty chứng khoán vì 74% trái phiếu của
doanh nghiệp bất động sản do ngân hàng và công ty chứng khoán thuộc ngân
hàng nắm giữ. Bản thân thị trường chứng khoán cũng tồn tại những rủi
ro, bất ổn, thể hiện ở mức độ nhà đầu tư cá nhân mới, thiếu hiểu biết
thị trường tăng kỷ lục. Số lượng doanh nghiệp niêm yết ít, gây mất cân
đối cung cầu trong khi chất lượng không đồng đều. Tình trạng thao túng
giá cổ phiếu có dấu hiệu nghiêm trọng, tác động tiêu cực đến niềm tin và
tính minh bạch thị trường. Rủi ro bong bóng của thị trường ngày càng rõ
khi tỷ lệ vay ký quỹ/vốn chủ sở hữu ở mức 130%.

Những bất ổn của khu vực tài chính tiền tệ như chất lượng tín dụng
thấp, nợ xấu tăng, thị trường chứng khoán chưa thực sự lành mạnh… sẽ
có tác động ngược trở lại các khu vực khác, đặc biệt là ảnh hưởng đến
tiềm năng tăng trưởng và phục hồi của nền kinh tế.

Hướng dòng vốn tín dụng vào sản xuất

Phóng viên: Kinh tế Việt Nam đang phục hồi tích
cực nhưng cũng phải đối mặt với những khó khăn nội tại và ảnh hưởng tiêu
cựctừ bên ngoài. Báo cáo nhận định thế nào trong triển vọng kinh tế
Việt Nam năm 2022, thưa ông?

Phó giáo sư, Tiến sĩ Tô Trung Thành: Chúng tôi cho
rằng, tăng trưởng năm 2022 có khả năng đạt được mục tiêu 6,5% nhưng lạm
phát dưới 4% là khó. Động lực tăng trưởng vẫn đến từ đầu tàu khu vực
kinh tế đối ngoại, đầu tư công, tác dụng của gói hỗ trợ phục hồi kinh
tế. Đây cũng là thời điểm ngành dịch vụ có cơ hội phục hồi mạnh mẽ với
sự mở cửa trở lại của nền kinh tế. Nhưng mục tiêu kiềm chế lạm phát khó
đạt được vì xu hướng tăng giá hàng hoá cơ bản và giá xăng dầu thế giới
đã và đang ảnh hưởng rất lớn đến chi phí sản xuất trong nước. Không
những thế, rủi ro lạm phát gia tăng còn đến từ tỷ lệ cung tiền M2/GDP và
tín dụng/GDP ở mức rất cao trong khi tăng trưởng kinh tế thấp. Bên cạnh
đó, kinh tế phục hồi cũng làm gia tăng sức ép lạm phát từ phía cầu.

Phóng viên: Vậy Nhóm nghiên cứu khuyến nghị gì
để thực hiện để ổn định kinh tế vĩ mô và lành mạnh tài chính, thúc đẩy
phục hồi và phát triển kinh tế?

Phó giáo sư, Tiến sĩ Tô Trung Thành: Chúng tôi cho
rằng, chính sách tài khoá phải được coi là chính sách hỗ trợ quan trọng
nhất. Trong bối cảnh hiện nay, dư địa chính sách tiền tệ bị thu hẹp, các
công cụ lãi suất nói riêng và chính sách tiền tệ nói chung ít có tác
dụng trong khi lại dẫn đến rủi ro lạm phát và bất ổn vĩ mô. Chính sách
hỗ trợ tín dụng nên hướng đến cả doanh nghiệp ít bị ảnh hưởng do đại
dịch nhưng có độ lan tỏa lớn, có tác động tích cực đến các ngành, lĩnh
vực khác để thúc đẩy sản xuất của cả thị trường. Những khó khăn nền kinh
tế phải đối mặt sau hai năm chịu tác động của đại dịch Covid-19 đặt ra
những yêu cầu lớn cho việc hướng dòng vốn tín dụng vào các khu vực sản
xuất và nền kinh tế thực, kiểm soát chặt chẽ tăng trưởng nóng ở các thị
trường tài sản.

Đối với thị trường chứng khoán, cần tiếp tục tạo điều kiện hỗ trợ
phát triển thị trường vững chắc, bảo đảm là kênh cung ứng vốn trung và
dài hạn quan trọng của nền kinh tế, giảm gánh nặng cho hệ thống ngân
hàng. Phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp theo hướng minh bạch
gắn với xếp hạng tín nhiệm. Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan quản
lý, giám sát thị trường tài chính để kịp thời phát hiện các rủi ro phát
sinh trên thị trường và có chế tài xử lý nghiêm.

Xin trân trọng cảm ơn ông!